Kinderrechten op school

We hebben allemaal wel eens over de Internationale Rechten van het Kind gehoord. Alle kinderen ter wereld hebben recht op onderwijs, gezondheidszorg, een veilige plek om te wonen en te spelen, en tal van andere rechten die in het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind beschreven staan. Helaas worden deze rechten nog al te vaak geschonden, ook hier bij ons. Het blijft belangrijk om deze rechten af te dwingen en ze elke dag weer in praktijk te brengen, waar ook ter wereld. Onze strijd voor het recht op onderwijs voor alle kinderen en jongeren ter wereld is daarom essentieel. Maar ook hier in België trekken we aan de kar en verankeren we via ons project ‘School for Rights’ de kinderrechten op een structurele manier in scholen.

Hoe het ooit begon

De rol van het kind hier bij ons is doorheen de geschiedenis sterk veranderd. Tijdens de Industriële Revolutie bijvoorbeeld beschouwde men kinderen vaak als deel van een economische maatschappij. Het begrip ‘kind zijn’ was niet gekend en kinderen waren mee verantwoordelijk voor het gezinsinkomen. Ook tijdens de Eerste Wereldoorlog was het leven van kinderen niet bepaald rooskleurig. Velen werden wees, ziek of werden ingeschakeld om geld te verdienen voor hun gezin.

Na de Eerste Wereldoorlog groeide stilaan het bewustzijn dat kinderen beschermd moesten worden en kwam dit meer en meer ter sprake op het internationale toneel. Toch duurde het nog tot 1989 tot 41 kinderrechten officieel werden opgetekend door de Verenigde Naties in het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK). Het verdrag bundelt een aantal regels die iedereen zou moeten respecteren, waar ook in de wereld: ouders, kinderen, leerkrachten, overheden, …

Helaas is dat nog al te vaak niet het geval, ook al is het verdrag ondertussen 32 jaar oud en in principe juridisch bindend. Zowel in België als daarbuiten worden nog regelmatig kinderrechten ernstig geschonden. Denk maar aan de opvang van asielkinderen in België of de kinderarbeid op cacaoplantages in heel wat landen in het Globale Zuiden. Het is dus belangrijk om blijvend te strijden voor kinderrechten, want elk kind ter wereld verdient een waardig en vredelievend bestaan.

Kinderrechten op school

Uiteraard spelen overheden een cruciale rol in het afdwingen van kinderrechten. Maar het is een verhaal van ons allen. Ook scholen kunnen een belangrijke rol spelen, aangezien zij dag in dag uit met kinderen en jongeren werken. Het kinderrechtenverdrag vormt de perfecte basis om na te denken over respect voor jezelf en anderen, het werkt preventief tegen pestgedrag en het is een manier om ouders te betrekken. De kinderrechten kunnen worden toegepast in de hele schoolomgeving en kunnen in het pedagogisch project van de school geïntegreerd worden. Ze zijn een leidraad om een gunstig klimaat te creëren, waarin jongeren vaardigheden kunnen ontwikkelen die hen zelfvertrouwen geven. Kinderen en jongeren die hun rechten kennen, kunnen opkomen voor zichzelf, en zullen bovendien meer geëngageerd en solidair zijn.

School for Rights

Via het driejarige traject ‘School for Rights’ (S4R) begeleiden we secundaire scholen om de kinderrechten te verankeren op school. Samenwerken aan kinderrechten betekent: kennis en begrip overbrengen van de normen, waarden en principes achter het kinderrechtenverdrag. Het beïnvloedt gedrag en scherpt vaardigheden aan: gelijkheid, non-discriminatie, integratie, respect, waardigheid, participatie, democratie, onafhankelijkheid, verantwoordelijkheid, solidariteit en een kritische geest. Dankzij vorming over kinderrechten, schieten kinderen en jongeren in actie om respect af te dwingen voor hun rechten en ze te verdedigen. Wanneer kinderen en jongeren opkomen voor zichzelf en voor anderen, dan toont dat een cultuur van kinderrechten. En het is die cultuur die we samen met de scholen trachten te installeren.

Werken aan een kinderrechtenklimaat vraagt een nauwe samenwerking tussen de verschillende betrokkenen op school. Binnen die samenwerking gaan we telkens uit van drie basisprincipes: respecteren, investerenin en opkomen voor kinderrechten. We moeten kinderrechten allereerst respecteren: ervoor zorgen dat ze worden nageleefd, er zelf naar handelen en aandacht hebben voor het geheel aan rechten. Daarnaast moet er ook in geïnvesteerd worden. Ieder moet proberen er mee voor te zorgen dat alle jongeren de rechten van anderen binnen de school en daarbuiten respecteren en toepassen. Tot slot moeten we actief opkomen voor de kinderrechten. Hiervoor zetten scholen en leerlingen initiatieven op om kinderrechten te promoten met als doel ervoor te zorgen dat alle kinderen ter wereld van hun rechten kunnen genieten.

Het structureel verankeren van kinderrechten op school doen we via het hoofd-hart-handen principe. We ontwikkelen bij jongeren de kennis (hoofd), vaardigheden (handen) en gedrag (hart) die nodig zijn om hun rechten te verdedigen en in de praktijk om te zetten. Wanneer jongeren hun rechten kennen en begrijpen wat ze betekenen en waarom ze belangrijk zijn, dan is de kennis aanwezig. Als jongeren actief helpen om kinderrechten in hun omgeving te realiseren en te zorgen dat de rechten ook gerespecteerd worden, dan hebben ze hun kinderrechten in handen. En, wanneer jongeren ervan overtuigd zijn dat het realiseren van kinderrechten ervoor zorgt dat iedereen er beter van wordt, dan zitten kinderrechten in hun hart. En zo bouwen ook zij mee aan een meer rechtvaardige wereld!